SEZ full form in Gujarati – SEZ meaning in Gujarati

What is the Full form of SEZ in Gujarati?

The Full form of SEZ in Gujarati is વિશેષ આર્થિક ક્ષેત્ર (સ્પેશિયલ ઈકોનોમિક ઝોન – Special Economic Zone).

SEZ નું પૂર્ણ સ્વરૂપ “Special Economic Zone” છે,  અને તેનો ગુજરાતીમાં અનુવાદ થાય છે “વિશેષ આર્થિક ક્ષેત્ર”. SEZ એ સ્પેશિયલ ઇકોનોમિક ઝોનનો ઉલ્લેખ કરે છે, જે એક ખાસ સીમાંકિત વિસ્તાર અથવા ભૌગોલિક પ્રદેશ છે જેને ડ્યુટી ફ્રી એન્ક્લેવ તરીકે ગણવામાં આવે છે અને દેશના બાકીના ભાગો કરતાં અલગ આર્થિક કાયદાઓ ધરાવે છે. જ્યારે ઉદ્દેશ્ય વિદેશી સીધા રોકાણોને આકર્ષવાનો છે, ત્યારે SEZ તેના માળખાકીય ફાયદાઓને કારણે સ્થાનિક કંપનીઓને પણ આકર્ષે છે. SEZ નીતિનો સફળતાપૂર્વક અમલ કરનારા કેટલાક દેશોમાં ચીન, પોલેન્ડ, ફિલિપાઇન્સ અને રશિયાનો સમાવેશ થાય છે.

કરવેરા, વેપાર અને રોકાણ, કસ્ટમ્સ અને મજૂર નિયમો સંબંધિત નાણાકીય નીતિઓ SEZ માં વ્યવસાયોને તેમની કામગીરી સ્થાપિત કરવા માટે પ્રોત્સાહિત કરવા માટે લાગુ કરવામાં આવે છે. નિકાસને પ્રોત્સાહન આપવા માટે એક્સપોર્ટ પ્રોસેસિંગ ઝોન (EPZ) મોડલની અસરકારકતાને માન્યતા આપનાર એશિયાના પ્રથમ દેશોમાં ભારત હતું. પ્રથમ EPZ કંડલામાં 1965માં સ્થપાયું હતું. વિશ્વસ્તરીય માળખાકીય સુવિધાઓની ગેરહાજરીના પડકારોને પહોંચી વળવા અને મોટા વિદેશી રોકાણોને આકર્ષવા માટે એપ્રિલ 2000માં સ્પેશિયલ ઈકોનોમિક ઝોન (SEZ) નીતિની જાહેરાત કરવામાં આવી હતી. SEZ એક્ટ 2005 અને SEZ નિયમો આવ્યા હતા. 10મી ફેબ્રુઆરી 2006થી અમલમાં આવશે.

SEZ ના લાભો

દેશમાં ઝડપી આર્થિક વિકાસને પ્રોત્સાહન આપવા માટે સ્પેશિયલ ઇકોનોમિક ઝોન (SEZ) ની સ્થાપના કરવામાં આવી છે. માલ અને સેવાઓની નિકાસને પ્રોત્સાહન આપવા અને સ્થાનિક અને વિદેશી સ્ત્રોતોમાંથી રોકાણને પ્રોત્સાહિત કરવા સહિતનો મુખ્ય ઉદ્દેશ્ય. ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચરનો વિકાસ અને રોજગારીની તકોનું સર્જન એ વિશેષ આર્થિક ક્ષેત્રોના નોંધપાત્ર લાભો પૈકી એક છે.

ભારતમાં SEZ માં રોકાણ કરવાના મુખ્ય ફાયદાઓમાં આ પ્રદેશમાં કાર્યરત વ્યવસાયો અને સંસ્થાઓ માટે કર પ્રોત્સાહનો અને સુધારેલ માળખાકીય સુવિધાઓનો સમાવેશ થાય છે. તે નિકાસ દ્વારા નવી રોજગારીની તકો દ્વારા વિદેશી હૂંડિયામણની કમાણીના વિકાસને પ્રોત્સાહન આપે છે.

ભારતમાં SEZ શું છે? વિશેષ આર્થિક ક્ષેત્રની વિશેષતાઓ

સેઝનો મુખ્ય ઉદ્દેશ્ય વિદેશી રોકાણમાં વધારો અને નિકાસ માટે અનુકૂળ વાતાવરણને પ્રોત્સાહન આપવાનો હતો. SEZs રસ્તાઓ, પરિવહન, સંગ્રહ વગેરે સહિત વિશ્વસ્તરીય માળખાકીય સુવિધાઓ સાથે વિકસાવવામાં આવે છે અને વિદેશી રોકાણકારોને આકર્ષે છે, આમ આર્થિક વિકાસ તરફ દોરી જાય છે.

• SEZ માં તેમની સ્થાપના સ્થાપિત કરનાર એન્ટરપ્રાઈઝ પ્રોત્સાહનો માટે હકદાર છે, જેમાં મફત વીજળી, પાણી પુરવઠો, જમીનની કિંમતો પર સબસિડી વગેરેનો સમાવેશ થઈ શકે છે.
• આ આર્થિક ઝોનને ડ્યુટી-ફ્રી ઔદ્યોગિક ઉદ્યાનો નિયુક્ત કરવામાં આવ્યા છે, જેને વેપાર કામગીરી, ફરજો અને ટેરિફ માટે વિદેશી પ્રદેશ તરીકે ગણવામાં આવે છે.
• સામાન્ય રીતે, આયાત માટે કોઈ લાઇસન્સ જરૂરી નથી અને વ્યવસાયોને કેપિટલ ગુડ્સ, કાચો માલ, ઉપભોજ્ય સ્પેર વગેરેની આયાત પર કસ્ટમ ડ્યુટીમાંથી મુક્તિ મળે છે.
• SEZ ને માલ કે સેવાઓના વેચાણ અથવા ખરીદી પર સેલ્સ ટેક્સ અને સર્વિસ ટેક્સની ચુકવણીમાંથી મુક્તિ મળી શકે છે.
• SEZ એકમને માલ અથવા સેવાઓ અથવા બંનેનો કોઈપણ પુરવઠો શૂન્ય-રેટેડ સપ્લાય ગણવામાં આવે છે. બીજા શબ્દોમાં કહીએ તો, SEZ માં સપ્લાયને ગુડ્સ એન્ડ સર્વિસ ટેક્સ (GST)માંથી મુક્તિ આપવામાં આવે છે અને તેને નિકાસ તરીકે ગણવામાં આવે છે.

મહત્વપૂર્ણ વિશેષ આર્થિક ક્ષેત્રોની વિશેષતાઓમાં એમ્પ્લોયર-ફ્રેન્ડલી શ્રમ કાયદાનો સમાવેશ થાય છે. ઉદાહરણ તરીકે, SEZ એકમોને ‘પબ્લિક યુટિલિટી સર્વિસ’ તરીકે ગણવામાં આવતા હોવાથી, ઔદ્યોગિક વિવાદ અધિનિયમ, 1947 માં ઉલ્લેખિત અન્ય શરતો ઉપરાંત, નોકરીદાતાને છ અઠવાડિયાની પૂર્વ સૂચના આપ્યા વિના, આવી કંપનીઓમાં કોઈ હડતાલની મંજૂરી નથી.

SEZ ના પ્રકાર

સ્પેશિયલ ઈકોનોમિક ઝોનમાં ફ્રી ટ્રેડ ઝોન (FTZ), એક્સપોર્ટ પ્રોસેસિંગ ઝોન (EPZ), ઈન્ડસ્ટ્રીયલ પાર્ક અથવા ઈન્ડસ્ટ્રીયલ એસ્ટેટ, ફ્રી ઈકોનોમિક ઝોન (FZ/FEZ), ફ્રી પોર્ટ, બોન્ડેડ લોજિસ્ટિક્સ પાર્ક (BLP) અને અર્બન એન્ટરપ્રાઈઝ ઝોનનો સમાવેશ થાય છે.

Special Economic Zone ના વિવિધ પ્રકારો નીચે દર્શાવેલ છે

• સેક્ટર-સ્પેસિફિક સેઝ: ઈલેક્ટ્રોનિક સામાન (જમીનનો ઉપયોગ 10 અથવા વધુ હેક્ટર), અથવા એક અથવા વધુ સેવાઓ (100 અથવા વધુ હેક્ટર જમીનનો ઉપયોગ) જેવા ચોક્કસ ક્ષેત્રમાં એક અથવા વધુ સારા ઉત્પાદનમાં સામેલ છે.
• મલ્ટિ-પ્રોડક્ટ SEZ: બહુવિધ માલસામાનના ઉત્પાદનમાં અથવા ચોક્કસ ક્ષેત્રમાં અથવા વિવિધ ક્ષેત્રોમાં બહુવિધ સેવાઓ પ્રદાન કરવામાં સામેલ છે. (જમીનનો ઉપયોગ 1000 અથવા વધુ હેક્ટર).
• પોર્ટ/એરપોર્ટમાં SEZ; અથવા મફત વેપાર અને વેરહાઉસિંગ માટે: બે અથવા વધુ ક્ષેત્રોમાં માલના ઉત્પાદનમાં સામેલ, વેપાર અને વેરહાઉસિંગ (40 અથવા વધુ હેક્ટર જમીનનો ઉપયોગ થાય છે).

SEZ કોણ સેટ કરે છે?

ભારતમાં, મોટાભાગના SEZs રાજ્ય અને કેન્દ્ર સરકારો વચ્ચેના સહયોગ દ્વારા સ્થાપિત કરવામાં આવે છે. જો કે, કોઈપણ ખાનગી, જાહેર અથવા સંયુક્ત ક્ષેત્રની એજન્સી પણ SEZ સ્થાપી શકે છે. આ આર્થિક ક્ષેત્રોની સ્થાપનામાં રાજ્ય સરકારોની ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા છે, કારણ કે દરખાસ્તોને શરૂઆતમાં સ્થાનિક સત્તાવાળાઓ દ્વારા મંજૂર કરવાની હોય છે, જેમણે નિર્ધારિત વિસ્તારને મૂળભૂત માળખાકીય સુવિધાઓ પૂરી પાડવા માટે તેમની સંમતિ આપવી જોઈએ, જેમ કે પાણી, વીજળી. , પરિવહન, વગેરે. ઉપરાંત, આ SEZ ને જાળવવાના વૈધાનિક કાર્યો સરકાર પર રહે છે. એક યુનિટ એપ્રુવલ કમિટી બનાવવામાં આવે છે, જેમાં ડેવલપમેન્ટ કમિશનર, કસ્ટમ્સ ઓફિસર અને રાજ્ય સરકારના પ્રતિનિધિનો સમાવેશ થાય છે, જે SEZની કામગીરી પર નજર રાખે છે.

SEZ ના વારંવાર પૂછાતા પ્રશ્નો